- Tasarım Nedir?
- Tasarım Hakkı
- Neden Tasarım?
- Tasarımımı Neden Korumalıyım?
- Tasarımımı Nasıl Koruma Altına Alabilirim?
- Şekli İnceleme
- Endüstriyel Tasarım Siciline Kayıt ve Yayımlama
- Tescile İtiraz
- Koruma Şartları Nelerdir?
- Hangi Tasarımlar Korunamaz?
- Korumadan Kimler Yararlanabilir?
- Koruma Süresi ve Yenileme
- Hükümsüzlük
- Uluslararası Tescile İlişkin Lahey Anlaşması
- Yayın Erteleme Talebi
- Rüçhan Talebi
- Tasarımın Uygulanacağı Ürünler
Tasarım Nedir?
554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamede endüstriyel tasarım kavramı şu şeklide tanımlanmaktadır;"Tasarım, bir ürünün tümü, veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütünü ifade eder."
Serbest
rekabet piyasasında, aynı sektörde faaliyet gösteren firmalar için
müşteri tercihlerinin kendi ürünlerinde yoğunlaşmasını sağlayan en
önemli unsurlardan biri de tasarımdır. Özellikle kalite ve teknik
açıdan müşterilere aynı faydayı sağlayan ürünlerde tasarım, çoğu zaman
en belirleyici faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilhassa küçük ve
orta ölçekli sanayiciler, tasarım yolu ile ürün yelpazesinde
farklılaşarak bir adım öne çıkmayı hedeflemektedirler. Ancak, bu
hedefin gerçekleştirilmesi ve elde edilen kazancın sürdürülebilir
kılınması için birer fikir ürünü olan bu tasarımların yasal bir
zeminde koruma altına alınması gerekmektedir.
Bu amaçla, Türk Patent Enstitüsü Endüstriyel Tasarımlar Daire
Başkalığı, endüstriyel tasarımların korunmasına ilişkin başvuru ve
tescil işlemlerini 554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bu
Kararnamenin Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik esasları
çerçevesinde yürütmektedir.
Tasarım Hakkı
Başvuru sahibinin, tasarımcı ya da tasarımcılardan farklı olması halinde tescil talep hakkının tasarımcıdan veya tasarımcılardan ne şekilde elde edildiği, formun bu bölümünde ilgili alan işaretlenerek belirtilmelidir. Beyanın "hizmet ilişkisi", "sözleşme gereği", veya "devir intikal yolu ile" olmaması durumunda "diğer" kısmının işaretlenmesi ve hakkın ne şeklide elde edildiği hususuna açıklık getirilmesi gerekmektedir.
Neden Tasarım?
Sınırların kalktığı küresel rekabet ortamında, sektörde faaliyet gösteren diğer firmalarla yarışta öne çıkmak, müşteri beklentilerine cevap vermek ve memnuniyetini en üst seviyeye çıkarmak ile ürün kalitesinin artırılması, etkin pazarlama faaliyetleriyle yapılabileceği gibi günümüz ekonomisinde tasarım yolu ile bu hedefe ulaşmış bir çok kuruluş bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar, tüketici ürün tercihinde marka, kalite, fiyat gibi unsurların yanı sıra ürünlerin dış görünümünün de oldukça etkili olduğunu göstermektedir. Hatta çoğu zaman tüketiciye aynı tekniği ve kaliteyi sunan iki ürün arasında dış görünüş, ürün tercihinde en etkin rolü üstlenmektedir. Bu nedenle, yeni, sürekli değişim gösteren insan ihtiyaçlarına cevap verebilen, ergonomik ve estetik niteliğe sahip tasarımlar ortaya çıkarmak, fikir sahiplerine ekonomik anlamda gün geçtikçe artan kazanımlar sağlamaktadır.
Tasarımımı Neden Korumalıyım?
Tasarım modern bir toplumda giderek artan bir öneme sahip olmaya başlamıştır. Günümüz ticari hayatında, özgün ve yeni tasarımların geliştirilerek tüketicinin beğenisine sunulması ticari başarı elde etme noktasında tek başına yeterli olmamaktadır. Birer fikir ürünü olan tasarımların tüketici açısından çekici bulunması başarılı tasarım kavramını oluşturmakla beraber rekabet gücünü artırıcı unsur olmakta ve bu alanda başarıya ulaşmada etkin rol oynamaktadır. Başarılı bir tasarım ise hayal gücü, üstün emek ve ek yatırımlara ihtiyaç duymaktadır. Yapılan yatırımların, sarf edilen emeğin ve ürüne dönüşen fikrin korunmasının önemi bu noktada ortaya çıkmaktadır. Koruma ile elde edilen, "tasarım hakkı sahibinin izni olmaksızın başka kişilerce tasarımın ticari amaçla kullanımını engelleme hakkı", yapılan yatırımların, hem ekonomik hem de sosyal anlamda geri dönüşümü açısından oldukça önemli olmaktadır. Aksi takdirde, özgün ve yeni tasarımlar fikir hırsızlığı, kopyalama ve taklit gibi tehditlerle karşı karşıya kalacak ve bu nedenden ötürü tasarım sahipleri ticari anlamda büyük kayıplara uğrayacaktır.
Tasarımımı Nasıl Koruma Altına Alabilirim?
Tasarımlar 1995 yılından bu yana 554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bu Kararnamenin Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik esasları çerçevesinde tescil edilerek koruma altına alınmaktadır. Tasarım tescili için, "endüstriyel tasarım tescil başvuru formu"nun doldurulması, öngörülen evraklar ile ilgili ücretin yatırılarak bizzat yada posta yolu ile Enstitüye başvuruda bulunulması gerekmektedir.
Şekli İnceleme
Ülkemizde endüstriyel tasarımların tescil süreci özet olarak şekli
inceleme, endüstriyel tasarım siciline kayıt ve yayın, itirazlar ve
belgelendirme olarak dört ana işlem sürecinden oluşmaktadır.
Şekli İnceleme: Tasarım tescil başvurularının ilgili KHK'nın 3.maddesi
hükmünce yapılan re'sen inceleme ile başvurunun Yönetmelikte öngörülen
hükümler çerçevesinde incelenmesidir. Yapılan re'sen inceleme, bu
madde altında ifade edilen tasarım ve ürün tanımlarına göre
başvuruların incelenmesi ve bu tanımlar dışında kalan başvuruların
reddedilmesi işleminden oluşmaktadır. Şekli inceleme ise başvuru için
gerekli evrakların başvuruda sunulup sunulmadığı, sunulmuş ise bu
evrakların ilgili Yönetmelik maddelerinde açıkça ifade edilen
nitelikte olup olmadığının incelenmesidir.
Tasarım tescil başvurularının şekli eksiklik içermesi durumunda
Enstitü, başvuru sahibine veya vekiline bu eksiklerin giderilmesi için
süre tanımaktadır. Şekli eksiklik olarak bildirilen unsurların süresi
içerisinde giderilmemesi, endüstriyel tasarım tescil başvurusunun
iptali ile sonuçlanmaktadır.
Endüstriyel Tasarım Siciline Kayıt ve Yayımlama
Şekli eksiklik içermeyen ya da şekli eksikliği süresi içerisinde tamamlanan tasarım tescil başvuruları Endüstriyel Tasarım Siciline kaydedilir. Sicil kaydında yer alacak unsurlar;
Başvuru numarası ve tarihi,
Tasarım tescil numarası,
tescil tarihi ve tasarımın yayımlandığı bülten tarihi ile numarası,
Başvuru çeşidi, başvuruda yer alan tasarım sayısı,
Varsa rüçhan bilgileri,
Tasarım hakkı sahibinin adı, soyadı / unvanı, tabiiyeti ve adresi,
Tasarımcı veya tasarımcıların adı, soyadı, adresi,
Varsa vekilin adı, soyadı, adresi ile varsa vekil firmanın unvanı,
Tasarım veya tasarımın uygulanacağı ürünün adı ve sınıfı,
Devir, lisans, yenileme, adres değişikliği gibi tasarım tescili ile ilgili kayıtlar,
Tasarımın görsel anlatımı.
Bir tasarım tescil başvurusu, Endüstriyel Tasarım Siciline kayıt neticesinde ilgili ilk Bültende yayınlanır. Başvuru sahibinin yayım erteleme talebi olması durumunda tasarım tescil başvurusu iki defa yayınlanır. İlk yayında sadece sicil bilgilerine yer verilirken, ikinci yayında sicil bilgileri ile beraber tasarımın görsel anlatımları da yayınlanır.
Tescile İtiraz
İlanı
yapılmış bir tasarımla ilgili olarak, gerçek veya tüzel kişiler ile
ilgili meslek kuruluşları tasarımın yenilik ve ayırt edici nitelik
vasfına sahip olmadığı gerekçesiyle yada hak sahipliğine dayanarak
ilân tarihinden itibaren altı ay içinde tasarım tescil belgesinin
verilmesine karşı Enstitü nezdinde itirazda bulunabilirler.Yapılan
itirazlar öncelikle şekli olarak incelenir ve karşı görüş alınması
için başvuru sahibine tebliğ edilir. İtiraz edilen tasarımın hak
sahipliği ile, yenilik ve ayırt edici nitelik vasfına sahip olup
olmadığı, sunulan belgeler ışığında Yeniden İnceleme ve Değerlendirme
Kurulu tarafından incelenir.
Yapılacak itirazlarda özellikle,
• İtiraz başvuru formunun ve ispatlayıcı bilgilerin iki takım halinde gönderilmesi,
•
İtiraza konu olan bilgi ve belgelerin itiraz başvuru formunda
belirtilmesi ve
sunulan belgelerde itiraza gerekçe gösterilen kısımların açıkça
gösterilmesi,
• İtirazların değerlendirilmesinde orijinal tarihli belgelerin dikkate alınması nedeniyle, tarihsiz yada tarihi elle yazılmış olan belgelerin itiraza gerekçe gösterilmemesi,
•
İtiraza dayanak gösterilen dergi, katalog, kitap, broşür gibi
belgelerin asıllarının gönderilmesi yerine itiraza konu ürün yada
ürünlerin yer aldığı sayfalara ait net fotokopilerin noter tasdikli
suretlerinin gönderilmesi hususlarına dikkat edilmesi
gerekmektedir.Kurul tarafından alınacak karar, '"tescilin devamı" yada
"kısmen devamı" yönünde olabileceği gibi "tescilin iptali" yönünde de
olabilir.
Kısmı tescil kararı, çoklu başvurular için geçerli olup, başvuruda yer
alan tasarımların sadece bir kısmının Kurul tarafından iptal
edilmesidir.Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulunun vermiş olduğu
karar Enstitünün nihai kararıdır. Bu kararın iptaline karşı, kararın
tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içerisinde ilgili mahkemeye
dava açılabilir.
554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca, bir tasarım tescil başvurusu başvuru aşamasında "yenilik" ve "ayırt edici nitelik" kriterlerine göre incelemeye tabi tutulmamaktadır. Bu nedenle endüstriyel tasarım tescili, uluslararası düzeyde bir kaç ülke dışında genel kabul görmüş itiraza dayalı incelemesiz (yenilik ve ayırt edici nitelik açısından) bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Koruma şartları olan yenilik ve ayırt edicilik kriterlerinin mevcut yasamıza göre dünya çapında olması gerekliliği, bilinen ve anonim sayılacak materyallerin neler olduğu hususunun büyük oranda sübjektivite içermesi, böyle bir ayrımın yapılmasında objektif yaklaşımı sağlayacak kriterlerin bulunmaması gibi nedenlerle inisiyatifin araştırma yapacak kişilerde toplanacağı gerçeği daha fazla karışıklığa neden olacağı düşünülmekte ve tasarım tescil sistemi için itiraza dayalı incelemesiz sistem benimsenmektedir.
Belgelendirme: 6 aylık yasal itiraz süresi içerisinde endüstriyel tasarım tesciline ilişkin itirazda bulunulmaması yada yapılan itirazlar neticesinde Kurul kararının "tescilin devamı" yada "kısmen devamı" şeklinde olması durumunda tasarım tescil belgesi hazırlanır ve başvuru sahibine yada vekiline gönderilir. Yapılan itirazın incelenmesi neticesinde alınan Kurul kararının "tescilin kısmen devamı" şeklinde olması durumunda, tasarım tescil belgesi sadece Kurul tarafından iptal edilmeyen tasarımları içerecek şeklide düzenlenir.
Koruma Şartları Nelerdir?
Tasarım tescil sistemi içerisinde bir tasarım ancak "yenilik" ve "ayırt edici nitelik" şartlarını haiz olması koşuluyla korunmaktadır. Burada ifade edilen yenilik, bir tasarımın aynısının, başvuru veya rüçhan tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış olmasını; ayırt edici nitelik ise, bir tasarımın bilgilenmiş kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenim ile herhangi bir tasarımın böyle bir kullanıcıda yarattığı genel izlenim arasında belirgin bir farklılık olmasını ifade etmektedir.
Hangi Tasarımlar Korunamaz?
KHK'da tasarım koruması dışında kalan tasarımlar şöyle belirlenmiştir;
• Yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olmayan tasarımlar ile kamu düzeni veya genel ahlaka aykırı tasarımlar,
• Teknik fonksiyonun gerçekleştirilmesinde, tasarımcıya, tasarıma ilişkin özellik ve unsurlarda hiçbir seçenek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar,
•
Tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünü, başka bir ürüne mekanik
olarak
monte edebilmek veya bağlayabilmek için ancak belirli biçim ve
boyutlarda
üretilebilen tasarımlar.
Ayrıca Endüstriyel Tasarım koruması;
• Üretim yöntemi,
• Ürünün kullanım amacı,
• Ürünün teknik faydaları,
• Ürünün fonksiyonel özellikleri gibi konulan kapsamamaktadır.
Korumadan Kimler Yararlanabilir?
554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile sağlanan korumadan, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları veya Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ikametgahı veya idari merkezi bulunan ya da sınai veya ticari faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişiler ile Paris veya Bern Sözleşmeleri yahut Dünya Ticaret Örgütünü Kuran Anlaşmanın eki TRIP's hükümleri dahilinde başvuru hakkına sahip kişiler yararlanır.Bu maddenin birinci fıkrası hükmü kapsamı dışında kalmasına rağmen, Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki kişilere kanunen ve fiilen tasarım koruması tanıyan devletlerin uyruğundaki gerçek veya tüzel kişiler de karşılıklılık ilkesi uyarınca Türkiye'de tasarım korumasından yararlanır.
Koruma Süresi ve Yenileme
Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren 5 yıldır. Ancak bu süre beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek suretiyle 25 seneye kadar uzatılabilir. Adres, Unvan ve Nev'i Değişiklikleri Tasarım hakkı sahibinin, adresini, unvanını veya şirket nevini değiştirmesi halinde, bu değişiklikleri Enstitüye bildirmesi gerekmektedir.
Hükümsüzlük
Tasarım tescilinin hükümsüz kılınması söz konusu olabilmektedir. Yetkili bir mahkeme tarafından tasarım tesciline ilişkin hükümsüzlük kararı,
•
Tasarımın koruma şartlarına sahip olmağının ispat edilmesi (Yenilik ve
ayırt edici nitelik vasfına haiz olmayan tasarımlar, kamu düzeni veya
genel ahlaka aykırı tasarımlar, koruma kapsamı dışında kalan
tasarımlar)
• Hak sahipliğinin başka kişi veya kişilere ait olduğu ispat
edilmişse,
• Sonradan kamuya açıklanan aynı veya benzer nitelikteki diğer bir tasarımın başvuru tarihinin kendisinden daha önce olması halinde verilebilmektedir.
Uluslararası Tescile İlişkin Lahey Anlaşması
Endüstriyel tasarım tescili, başvuru sahiplerine ulusal bir koruma sağlamaktadır. Bir başka ifadeyle, tescil ile sağlanan tasarım koruması sadece tasarımın tescil edildiği ülke sınırları içerisinde geçerlidir. Bu nedenle tasarımın birden fazla ülkede korunması isteniyorsa, korunmak istenen ülkelerin ofislerine ayrı ayrı tasarım tescil başvurusu yapılması gerekmektedir.Ancak geçen süreç içerisinde, ayrı ayrı her ülkede başvuru yapılması, beraberinde farklı başvuru süreçleri ve farklı dil kullanımı gibi sorunları getirdiği görülmüş ve yapılacak tek bir başvuru ile birden fazla ülkede tasarımın koruma altına alınmasını sağlayan, Endüstriyel Tasarımların Uluslararası Tesciline İlişkin Lahey Anlaşması yürürlüğe konmuştur.01.01.2005 tarihinden itibaren Enstitümüz bu kapsamda yapılan başvuruları kabul etmekte ve uluslararası başvuru sistemi sayesinde başvuru sahiplerine, çok daha az maliyet ile ve tek bir başvuru yaparak birden fazla ülkede tasarımlarını tescil etme imkanı sağlamaktadır.
Yayın Erteleme Talebi
Yayım ertelemesi, başvuruda yer alan tasarımlara ait görsel anlatımların talep edilen yayın erteleme süresi içerisinde kamu incelemesine kapalı tutularak, söz konusu süre bitiminde Bültende yayınlanmasıdır. Yayım erteleme talebine ilişkin bilgi ile yayım erteleme süresi bu alanda belirtilmelidir. Tasarım tescil başvurusu sahibi, başvurunun kesinleşme tarihinden veya rüçhan talebi varsa rüçhan tarihinden başlamak ve otuz aydan uzun olmamak kaydı ile başvuru esnasında yayımın ertelenmesi talebinde bulunabilir. Yayın erteleme talebi kesinlikle başvuru aşamasında yapılmalıdır. Başvuru sonrası yapılacak yayın erteleme talepleri dikkate alınmaz. Çoklu başvurularda, başvuruda yer alan tasarımların yalnız bir kısmı için de yayım ertelemesi talebinde bulunulabilir.
Rüçhan Talebi
Başvuruda rüçhan talebinin olup olmadığı bu alanda yapılacak işaretleme ile belirtilmelidir. Rüçhan hakkı talebinin kesinlikle başvuru aşamasında yapılması gerekmektedir.
Başvuru sahipleri, Türkiye dışında bir ülkede bir tasarım tescili için
usulüne uygun olarak yaptıkları başvurulara dayanarak, başvuru
tarihinden itibaren altı ay süreyle aynı tasarım için Türkiye'de
başvuru yapma konusunda rüçhan hakkından yararlanırlar. Başvuruya
dayanarak rüçhan hakkı talep ediliyorsa, ilk başvurunun yapıldığı
menşe memleket idaresi tarafından verilmiş bulunan tasdikli Rüçhan
Belgesi ile bu belgenin onaylı Türkçe tercümesi başvuruda verilir.
Rüçhan hakkı talebi açılan sergilerde tasarımların teşhir edilmesi yoluyla da talep edilebilir. Bu durum da rüçhan sergi rüçhanı olarak adlandırılır.
Şayet
sergi rüçhanı Türkiye'de açılan sergilerdeki teşhire dayanıyorsa,
yetkili mercilerden alınacak, teşhir edilen ürünü sarih ve eksiksiz
bir şekilde gösteren fotoğraf veya fotoğraflarını içeren ve ürünün
çeşidi ile bu ürünün sergide görünür şekilde konulduğu tarihi ve resmi
açılış tarihini gösterir belge sunulmalıdır.
Yabancı ülkelerde veya ülkelerdeki sergilerde teşhir edilen tasarımlar
içinse, serginin açıldığı yetkili merciler tarafından düzenlenen ve
üstteki paragraf da belirtilen hususları içeren belge sunulmalıdır.
Rüçhan hakkı talep ediliyorsa, ilk başvurunun yapıldığı ülkenin
yetkili idaresi tarafından verilmiş tasdikli rüçhanla ilgili belgenin
başvuru tarihinden itibaren üç ay içerisinde Enstitüye verilmesi
gerekir.
Rüçhan hakkına ilişkin eksikliklerin giderilmemesi sadece rüçhan hakkının yitirilmesine neden olur ve başvuru işlemleri rüçhansız olarak yürütülür.
Rüçhan hakkı, tasarım tescil sistemi üzerinde büyük bir öneme
sahiptir. Rüçhan hakkının önemini bir örnekle açıklamak gerekirse;
A ülkesinde açılan bir sergide tasarımın sergilendiği tarihi ya da bu ülkenin sınai mülkiyet ofisine yapılan tasarım tescil başvurusunu müteakip, 6 ay içerisinde, B ülke ofisine yapılacak tasarım tescil başvurularında başvuru sahipleri, rüçhan (öncelik) hakkı talep edilebilmektedir. Bu durumda, başvuru sahibinin yapacağı başvuru ile B ülkesinde elde edeceği tasarım korumasının başlangıç tarihi, A ülkesinin sınai mülkiyet ofisine yaptığı başvuru tarihi yada bu ülkede açılan sergide tasarımını sergilediği tarih olacaktır. Bu sayede rüçhan hakkı ile başvuru sahibi, başka şahıslarca B ülkesinde rüçhan tarihinden daha sonra aynı tasarım için yapılacak tasarım tescil başvurusunun önüne geçmiş olacaktır.
Tasarımın Uygulanacağı Ürünler
Bu bölümde, başvuruda yer alan tasarımların sıra numarası belirtilmek suretiyle ürün adları belirtilir. Bu bölümde yer alan "Locarno sınıf kodu" alanının doldurulması zorunlu olmamakla beraber, bilinmesi halinde başvuru sahibince veya vekilince doldurulması faydalı olmaktadır.Süslemeler ve desen tasarımları, tasarımın uygulandığı ürün dikkate alınmaksızın Enstitü tarafından tek bir sınıfta değerlendirilir ve koruma tüm sınıfları kapsar.Bu alanda verilecek bilgiler için form üzerinde ayrılmış alanların yetersiz kalması durumunda, alana sığmayan bilgilerin bölüm başlığı da belirtilmek suretiyle formun arka sayfasında yer alan "ek sayfa"da belirtilmesi gerekmektedir.
